Style w architekturze
Stylem architektonicznym określamy posiadający zasięg regionalny lub międzynarodowy, zespół cech formalnych w architekturze, charakterystycznych dla ukształtowania budowli powstałych w danym okresie i w danym kręgu kulturowym. Cechy stylów zależą od kanonów kultury i sztuki oraz od aktualnego poziomu techniki budowlanej. Na przełomie wieków, można wyróżnić następujące style architektoniczne:
Klasyczny starożytnej Grecji
To budowle tworzone od około IX w. p. n. e. do około I w. n. e. na terenie starożytnej Grecji. Architektura grecka powstawała w trzech głównych okresach: archaicznym, klasycznym i hellenistycznym. Budownictwo było nastawione przede wszystkim na architekturę sakralną. Powstawały liczne świątynie, poświęcone różnym bóstwom. Były one budowane, zazwyczaj na planie prostokąta, z dachem wspartym na belkowaniu i podtrzymywanym przez kolumny. Oprócz świątyń, powstawały też obiekty świeckie, takie jak teatry na wolnym powietrzu, gimnazjony czy agory. W architekturze greckiej wyodrębniły się trzy porządki, różniące się proporcjami oraz detalem: dorycki, joński i koryncki. Do najwybitniejszych budowli, tamtego okresu, należą Partenon i Erechtejon w Atenach czy Artemizjon w Efezie.
Partenon w Atenach, zdjęcie: Francesca Noemi Marconi
Klasyczny starożytnego Rzymu
To styl trwający od III wieku p.n.e. do V wieku n.e., obejmujący tereny dawnego Imperium Rzymskiego. Rzymianie głównie bazowali na greckich rozwiązaniach, ale rozwinęli też własne technologie. Zaczęli wykorzystywać łuk i kopułę. Większe znaczenie zyskały obiekty świeckie, takie jak mosty, akwedukty, łuki tryumfalne, termy, bazyliki czy cyrki. Największe znaczenie miało wprowadzenie nowego materiału budowlanego – betonu. W architekturze rzymskiej, poza wcześniej już znanymi, możemy wyróżnić też porządek kompozytowy. Przykładowe budowle tego okresu to Panteon, Koloseum czy Forum Romanum.
Style w średniowieczu
Architektura średniowieczna miała realizować swój nadrzędny cel, czyli ukazywać chwałę Boga. Dlatego najwybitniejsze budowle średniowieczne to obiekty sakralne: kościoły, katedry i klasztory. W okresie średniowiecza, można wyróżnić trzy okresy: wczesnochrześcijański, romański i gotycki.
Romanizm – XI–XIII wiek
Architektura romańska zaczęła rozwijać się w X wieku i trwała przez około trzy wieki. W zależności od lokalizacji, wygląd budynków znacząco się od siebie różnił. Wspólnymi elementami dla romanizmu są blokowe formy brył budowli, surowy, monumentalny charakter, grube mury, wąskie otwory okienne i drzwiowe oraz masywne wieże. Głównym materiałem budowlanym był kamień, a najczęściej stosowanymi sklepieniami były kolebkowe oraz krzyżowe. Najważniejsze obiekty architektury romańskiej to katedra i wieża w Pizie, katedra w Santiago de Compostela, a w Polsce rotunda św. Mikołaja w Cieszynie.
Gotyk
Architektura gotycka to styl trwający od XII do XVI stulecia. Za pierwszą gotycką budowlę uważa się bazylikę w Saint-Denis koło Paryża. W obiekcie zastosowano sklepienie krzyżowo-żebrowe, łuk ostry i przypory, czyli elementy architektoniczne charakterystyczne dla gotyku. Stosowano również przypory i żebra, które umożliwiły budowę wyższych ścian i dużych otworów okiennych, które wprowadzały do budynku światło. Popularne stały się rozety i witraże. Wykształciły się nowe odmiany sklepień krzyżowo-żebrowych: palmowe, gwiaździste, sieciowe, wachlarzowe czy kryształowe. Typowa była bogata dekoracja architektoniczna i rzeźbiarska. Ważniejsze obiekty gotyckie to katedra Notre Dame w Paryżu, katedra w Salisbury, katedra w Kolonii, katedra św. Wita w Pradze.
Renesans
Renesans czyli odrodzenie. Zapoczątkowany został we Włoszech w XV wieku i trwał do XVII wieku. Architektura renesansu nawiązywała do wzorów i form klasycznych. Budowle renesansu cechuje harmonia i prostota. Charakterystyczne dla obiektów są: plan koła, kwadratu lub prostokąta, rytmiczne podziały fasady przez kolumny lub pilastry, gzymsy, arkady oraz kopuły. W renesansie nastąpił rozwój budownictwa świeckiego. Powstawało wiele rezydencji i pałaców. Więcej uwagi poświęcano urbanistyce. Przykłady obiektów to kopuła kościoła Santa Maria del Fiore i pałac Medyceuszy we Florencji.
Barok
Barok trwał od końca XVI do połowy XVIII wieku. Za cechy charakterystyczne uznawane są: bogate i zróżnicowane bryły, przestrzenne kształtowanie elewacji, monumentalne formy, nietypowe i skomplikowane rzuty, a przede wszystkim dekoracje rzeźbiarskie. W stylu barokowym budowano pałace i rezydencje, kościoły i obiekty użyteczności publicznej. Architektura barokowa pozostawała w ścisłym związku z otoczeniem, w którym ważną rolę odgrywały założenia ogrodowe. W tym okresie zrealizowano jedno z najsłynniejszych założeń ogrodowo-pałacowych – Wersal.
Pałac wersalki, zdjęcie: Mathias Reding
Klasycyzm
Klasycyzm rozwijał się od końca XVII do początku XIX wieku, a jego stylistyka kwestionowała nadmierny przepych architektury baroku. Architektura tego okresu charakteryzuje się symetrią założeń, prostotą, odrzuceniem walorów dekoracyjnych i użyciem porządków klasycznych. Do przykładów architektury klasycyzmu możemy zaliczyć kościół Sainte Genevive w Paryżu i pałac belwederski w Warszawie.
Historyzm
Historycyzm był stylem w XIX wiecznej architekturze, który polegał na odwzorowywaniu stylów minionych epok. Stąd jego różne odmiany: neogotyk, neorenesans, neobarok, itd. Historycyzm nie dążył do stworzenia własnych cech, a raczej do swobodnego odtworzenia elementów z poprzednich epok. Do przykładów tego stylu należą pałac sprawiedliwości w Monachium (neobarok), kościół św. Józefa w Krakowie (neogotyk).
Secesja
Secesja powstała w Wiedniu jako ruch artystyczny i rozwijała na przełomie XIX i XX wieku. Sprzeciwiała się historycyzmowi, który był uważany jako zwyczajne kopiowanie. Przełomowym elementem dla secesji było użycie nowego materiału konstrukcyjnego – stalowych szkieletów fabrycznych. Cechą charakterystyczną dla obiektów secesyjnych była asymetria, dekoracja z bogatą, zróżnicowaną ornamentyką, która obejmuje także detale wykończenia budynku, linie krzywe czy formy roślinne. Do najbardziej znanych obiektów należy Casa Mila autorstwa Gaudiego.
Modernizm
Modernizm powstał w pierwszej połowie XX wieku i trwał do lat 80. Jedną z nadrzędnych zasad modernizmu było całkowite odejście od stylów historycznych oraz nadrzędność funkcji nad wyglądem budynku. Podkreślał prostotę i racjonalność założeń. Można wyróżnić wiele nurtów modernistycznych, z których każdy a swoje unikalne cechy i stojące za sobą filozofie. Są to m.in. funkcjonalizm, dekonstruktywizm, architektura organiczna czy brutalizm. Budynki modernistyczne najczęściej charakteryzują się prostymi liniami, płaskimi dachami oraz funkcjonalnymi, otwartymi przestrzeniami wewnętrznymi. Najwybitniejszymi przedstawicielami modernizmu są: Le Corbusier, Ludwig Mies van der Rohe czy Frank Lloyd Wright.
Fallingwater house, Frank Llloyd Wright, zdjęcie: Claudia Lorusso
Późniejsze nurty
Po modernizmie nastąpił rozwój nowych nurtów w architekturze, do których możemy zaliczyć postmodernizm, architekturę hi-tech czy architekturę współczesną, powstającą obecnie.
