Rola światła w malarstwie jest nieoceniona i warunkuje odbiór danego dzieła. Aby odpowiednio zinterpretować obraz, warto wiedzieć, jak odbierać przenikające się przez siebie elementy światła oraz cienia. Jakie mamy rodzaje światła w malarstwie i co znaczą one dla nas, adresatów sztuki?
Jaką rolę w malarstwie odgrywa światło?
Światło w malarstwie to kluczowy element odczuwania głębi i tworzenia kompozycji dzieła. Dzięki kontrastom światła i cienia jesteśmy w stanie podziwiać trójwymiarowość danego przedmiotu, czy obiektu. To właśnie te, podstawowe elementy w malarstwie sprawiają, że obraz nabiera głębi i pozwala nam w pierwszej kolejności na określenie faktur i kształtów znajdujących się w dziele. W dalszym odbiorze to właśnie dzięki światłocieniom możemy przypisać obrazowi jego nastrój i charakter. Gra światłem pozwala artystom na podkreślenie ważnych elementów w kompozycji, to dzięki niej zwracają oni naszą uwagę na istotne problemy, pozwalają na odczytanie subtelnego przekazu i nakierowują na odbiór dzieła — można więc śmiało postawić tezę mówiącą, że światło, oraz jego brak stanowią podstawowy i jeden z najważniejszych elementów trójwymiarowego obrazu.
Rodzaje światła w malarstwie
Definicja i podział światła w malarstwie została stworzona przez jednego z najsłynniejszych, włoskich malarzy. To właśnie Leonardo da Vinci w swoim podręczniku o światłocieniu nazwał i wyróżnił odmiany światła, a z jego dorobku korzystamy po dziś dzień. W swoim dziele mówił o „uderzeniu”, czyli padaniu światła, co podkreślało, jak dużą energię przypisuje temu elementowi w sztuce.
Mówiąc o rodzajach światła w malarstwie, należy wspomnieć o kilku podstawowych pojęciach. Jednym z nich jest światło odbite, które odbijając się od danego przedmiotu, nadaje mu tym samym zabarwienie. Główną rolę gra tu więc nie tylko świetlistość, ale również kolor. W malarstwie wyróżniamy jeszcze światło bezpośrednie oraz mieszane. Z kolei same źródła ich pochodzenia dzielimy na dwie kategorie — naturalne światło słoneczne i sztuczne, którego źródłem może być na przykład płomień. Wspomniane już światło bezpośrednie pada z jednego, określonego źródła i daje wyraźne cienie. Jeśli chodzi o samo jego padanie i ukierunkowanie, to mamy w sztuce światło rozproszone, delikatnie rozmazujące kontury, gdzie ciężko określić konkretny kierunek jego padania. Nie ma tu mocnych kontrastów, a artyści wykorzystują je do nadania przedmiotom i figurom plastyczności, chętnie używają go do tworzenia krajobrazów. Wiązki promieni słonecznych padających na jeden, określony element to światło punktowe, skupione, będące w kontrze do rozproszonego. To dzięki niemu wyodrębnia się kluczowy element dzieła, to, co nieoświetlone nie istnieje. Analizując dzieła, należy zwrócić uwagę również na kąt padania promieni – szeroki kąt sprawia, że więcej elementów będzie nasłonecznionych, ostry, wąski kąt będzie powodował wybiórcze i celowe naświetlenia elementów.
Czym jest luminizm?
Luminizm to sposób kształtowania kompozycji w malarstwie za pomocą gry światła. Sztukę obrazującą światło, jego różnego rodzaju ukazywanie nazywamy więc luminizmem. Samo pojęcie pochodzi z łacińskiego słowa lumen. Zainteresowanie luminizmem doprowadziło do kształtowania się późniejszych teorii dotyczących światłocienia, które jest techniką polegającą na różnicowaniu natężenia światła i jego kontrastów. Malarz operuje tutaj przenikaniem się promieni oraz ich brakiem, stosuje układ plam na danej powierzchni, żeby stworzyć trójwymiarowość dzieła i nadać mu głębi.
Światło w obrazie stanowi kluczową rolę, jeśli chodzi o odbiór dzieła. Nadaje przedmiotom kształtów, pozwala na zdefiniowanie faktur, uwydatnia to, co ważne, pozwala na zdefiniowanie przestrzeni – tego, co jest bliżej, a co w głębi. Dzięki niemu istnieje dzieło, brak światła to nicość, brak dzieła. Te dwa, nieodłączne elementy to obowiązkowy warunek istnienia trójwymiarowego obrazu i podstawowy warunek do odpowiedniego jego odbioru.
