Secesja jako ruch młodych artystów w kontrze wobec historyzmu i przemysłowej powierzchowności to nurt w sztuce przełomu XIX i XX wieku. W latach 1890-1910 miała reputację młodego, nowoczesnego ruchu. W architekturze secesyjnej stosowano nowe materiały budowlane takie jak beton czy żelazo, sztuka użytkowa wykorzystywała dekoracyjnie zakrzywione linie i bogate ornamenty kwiatowe. Czym jednak charakteryzowało się malarstwo secesji na tle innych stylów w malarstwie?
Art Noveau – nomenklatura w Europie
Secesja była międzynarodowym ruchem odrodzenia, który jednak w różnych krajach nosił różne nazwy:
- “Jugendstil” – Niemcy, Austria, Szwajcaria
- “Art Nouveau” w Belgii i Francji
- “Modern” w Rosji
- “Modernismo” w Katalonii
- “Arts and Crafts” w Anglii
- “Stile Floreale” we Włoszech
- “Młoda Polska” w Polsce (tzw. secesyjną kreskę miał m.in. Witkacy)
Bez względu na nazewnictwo artyści secesyjni, zwłaszcza malarze, chcieli jednoczyć ludzi i środowisko. Dążyli do integracji ich sztuki i estetyki z codziennym życiem ludzi.
Cechy malarstwa secesyjnego
Natura była głównym środkiem stylistycznym secesji. Malarze secesyjni czerpiąc swój estetyczny język bezpośrednio z jej źródeł stworzyli nowy projekt w sztuce, w którym na plan pierwszy wysunięto dekorację powierzchni, wykorzystanie cennych materiałów i eleganckich ram. Główne cechy charakteryzujące malarstwo Art Noveau to:
- motywy zbliżone do architektury i projektowania mebli – zakrzywione, dynamiczne, płynne linie, jasne kolory
- rezygnacja z iluzji przestrzeni w obrazie
- unikanie symetrii i liczne geometryczne kształty
- występowanie kwiatowych, roślinnych, ornamentalnych i abstrakcyjnych wzorów
- wizerunki zwierząt, postaci mitologicznych, kobiet. Kobiety przedstawiano z delikatną cerą, rozwianymi włosami ozdobionymi kwiatami i powiewającymi szatami, często były na obrazach uwodzicielskie i prowokujące. Uosabiały ówczesny ideał piękna i estetyki.
Prace malarskie cechowała wysoka jakość wykonania, nacisk kładziono na autentyczność i unikalność dzieł.
Najważniejsi twórcy
Klimt
Najsłynniejsze obrazy austriackiego malarza i grafika, przedstawiciela symbolizmu, Gustava Klimta przedstawiały kobiety, nagie lub częściowo nagie. Obrazy te miały misterne, ozdobne tła. Niektóre aspekty prac były realistyczne, zwykle twarze kobiet, w większej części składały się jednak z abstrakcyjnych kształtów i wzorów. Klimt malował w delikatny sposób i często używał złotej farby, być może pod wpływem zawodu ojca, który był złotnikiem.
Mucha
Czeski malarz Alfons Mucha był zarówno grafikiem, jak i malarzem. Jego obrazy charakteryzowały mocno zarysowane, skomplikowane wzory. Częstym motywem była postać kobiety, przedstawiona jako symbol pięknej, namiętnej kobiecej zmysłowości. Chociaż twórczość Muchy jest postrzegana jako secesja i była naśladowana przez innych artystów secesyjnych, sam malarz dystansował się od ruchu i twierdził, że jest ona odzwierciedleniem jego czeskiego pochodzenia (motywy roślinne czerpał ze słowiańskiej sztuki ludowej).
Matisse
Francuz Henri Matisse nie jest typowym przedstawicielem secesji, gdyż jego styl ewoluował (żył do 1954 roku, kiedy modernizm był już w toku). Podobnie jak inni malował kobiety i używał elementów dekoracyjnych w tle, ale był malarzem bardziej surowym, preferował duże obszary o odważnych kolorach. W jego malarstwie występują ozdobne kwiaty i linie typowe dla malarstwa secesyjnego, dlatego powszechnie uznaje się go za pozostającego pod jej wpływem.
Koniec secesji
Po 1910 roku stylistykę Art Noveau uznano za staromodną i ograniczoną. Jej prawdziwy schyłek nastąpił wraz z wybuchem wojny w 1914 roku, kiedy zmieniła się atmosfera społeczna. Pojawiło się nowe podejście do niemal wszystkiego. Delikatne organiczne linie secesji ustąpiły miejsca Art Deco, z jego czystszymi, kanciastymi, wzorami w sztuce i architekturze.
